Konuralp Antik Tiyatro'da Aslan Ayağı Figürleri: Sanat, Mitoloji ve İktidar
- Zerrin Avan
- 9 Tem 2024
- 4 dakikada okunur
Güncelleme tarihi: 13 Oca
Yazan: Zerrin Avan
Konuralp kent tarihinin sanatsal ve kültürel altyapısını incelediğim ana konulardan biri de tiyatro mimarisinin özellikleri ve tiyatro türleridir. Bu makale, Konuralp Antik Tiyatrosu’nun mimari yapısı ve dekoratif unsurları aracılığıyla Roma dönemindeki Bacchus (Dionysos) kültünün sanatsal ve kültürel izlerini araştırmaktadır. Aslan ayağı figürleri ve diğer süslemeler, tiyatronun sosyal ve dini hayattaki önemini yansıtarak, dönemin inanç ve teknik becerilerini gözler önüne sermektedir.
Bacchus Kültü
Tiyatronun Sosyal ve Dini Hayattaki Rolü
Arkeolojik kazılar, Konuralp kentinin Roma döneminde, MÖ 2. yüzyılda yaygınlaşan Bacchus kültü ile yakından ilişkili olduğunu ortaya koymaktadır. Bu kült, şarap tanrısı Dionysos’un onuruna düzenlenen festivaller ve ritüellerle bilinmekte olup tiyatronun sosyal ve dini hayatta önemli bir rol oynadığını göstermektedir.
Konuralp Antik Tiyatrosu:
Mimari Özellikler, Dekoratif Unsurlar ve Aslan Figürünün İkonografik Yolculuğu
Konuralp Antik Tiyatro’nun mimari yapısı ve dekoratif unsurları, dönemin sanatsal ve kültürel özelliklerini yansıtan önemli kanıtlardır. Tiyatronun cavea’sı, skene’si ve akustik tasarımı, hem Yunan hem de Roma tiyatro mimarisinin karakteristik özelliklerini sergilemektedir. Bu yapı, Yunan cavea’sının yarı dairesel formu ile Roma'nın sahne binasının birleşimini gözler önüne sermektedir.
Tiyatroda yer alan kabartmalar, frizler ve heykeltıraşlık eserleri, antik dönemin form anlayışını ve zanaatkarlık becerisini belgelemektedir. Özellikle aslan ayağı figürleri, antik dönemin kudretli ve yenilmez doğasının sanatsal bir yansıması olarak değerlendirilebilir. Bu figürler, tiyatroların toplumsal ve kültürel önemini sembolize ederek apotropaik ve numinous bir rol üstlenmiştir.
Aslan figürünün ikonografisini incelediğimizde, uzmanlar; Güney Anadolu'dan, Kilikya'dan Mezopotamya'ya kadar, MÖ.8.yüzyılda ve öncesinde gelişen ve biribiriyle kaynaşan bölgesel heykel sanatının, sonradan Yunan sanatında görülen aslan, grifon gibi sembolik hayvan motiflerini doğudan batıya nakleden bir rol oynadığı kanısındadırlar. (E.Akurgal)
Örneğin, aslanın Güneş ile olan bağlantısı bizi antik Mısırlılara kadar götürür. Gize Sfenksi doğuya bakar ve pençelerinin arasında bir tapınak yer alır. Yapıldığı dönemde ön ayaklarının arasında bir sunak olduğu bilinmektedir.
Miken Uygarlığı'nın çöküşü sonrası, Antik Yunan (MÖ.756-146 civarı) uygarlığının zirveye çıkarak geliştiği dönem İskender yönetiminde geçen süreçtir. Tiyatro ve mimarinin o dönemdeki en büyük eserlerinin verildiği Antik Yunan Medeniyeti'nin gelişimi Augustus Caesar'ın MÖ.27 yılında Yunanistan'ı Aachea eyaleti olarak Roma'ya vermesi ile durmuştur.
Antik Yunan'da ilk tiyatrolar
Antik Yunan'da ilk tiyatrolar Dionysos adına yapılan dini şenliklerde, tapınakların önünde bulunan ve aslen bir sunak olan, halkın etrafındaki tepeye çıkarak seyrettiği, ilahilerin söylendiği mekanlardı.
MÖ.534 gibi erken bir tarihte ünlü Yunan trajedileri ve komedilerinin sahnelendiği, Atina'daki Antik Yunan kültürüne ait Dionysos Tiyatrosu'ndan koltuk örneği;
İlk günlerinde, orkestra olarak bilinen dikdörtgen bir alanın etrafına yerleştirilmiş ahşap ve kilden yapılmış oturma yerleri ile Dionysos Tiyatrosu oldukça mütevazıydı. MÖ.342'de, büyük yapıları tercih eden üst düzey bir yetkili olan Lycurgus, tiyatroyu tahminen 17.000 seyirci kapasitesinde genişleterek taştan yeniden inşa ettirdi. Ön sırada arkalıklı 67 mermer oturma yeri seçkin konuklar ve Dionysos rahipleri için tasarlandı. Tiyatronun merkezi - orkestra - artık dikdörtgen yerine daireseldi. Roma döneminde tiyatro daha da değiştirildi ve süslendi. MS. 1.yüzyılda İmparator Nero döneminde mozaik bir zemin eklendi. Daha sonra Dionysos efsanesini anlatan rölyefler yapılarak orkestra yarım daire şeklinde yapıldı. Romalılar tiyatroyu gladyatör düelloları ve vahşi hayvanlarla dövüşler düzenlemek için kullandılar ve seyircileri sahnedeki şiddetten korumak için orkestranın etrafına bir korkuluk inşa ettiler.
MS. 5.yüzyılda Phaidros'un Bema'sı olarak bilinen bir podyum eklendi. Podyumu süsleyen kabartmaların daha eski bir anıttan alındığı bilinmektedir.
Karşılaştırmalı İkonografi:
Atina'daki Dionysos Tiyatrosu'nda bulunan Dionysos rahibine ait taş koltuk, dört parmaklı aslan pençesi şeklinde ayaklara sahiptir ve bu koltuk dönemin sanatsal anlayışını yansıtan önemli bir eserdir. Konuralp Tiyatrosu'nun oturma sıralarındaki aslan ayağı motifleri ise üç parmaklıdır ve daha ince bir işçilikle detaylandırılmıştır. Bu iki tiyatrodaki aslan ayağı motifleri, dönemin sanatçıları ve zanaatkarlarının farklı stil ve tekniklerini yansıtarak, antik dönemin zengin kültürel çeşitliliğini göstermektedir.
Mitolojik ve Sembolik Anlamlar:
Aslan figürleri, Roma ikonografisinde korunma ve güç sembolleri olarak kullanılmıştır. Bu figürlerin varlığı, tiyatronun ve izleyicilerin kötü niyetli ruhlardan ve potansiyel tehlikelerden korunmasını amaçlamış olabilir. Ayrıca, bu tür figüratif süslemeler, yapının kutsallık algısını pekiştirerek, tiyatronun hem fiziksel hem de spiritüel bir güvenlik alanı olarak işlev görmesini sağlamıştır.
Antik dönemde, aslan figürlerinin kullanımı, dini ve mitolojik anlatılarla ilişkilendirilebilir. Aslan, gücün, cesaretin ve krallığın sembolü olarak, izleyicilere tiyatronun yalnızca bir eğlence mekanı değil, aynı zamanda bir tür kutsal alan olduğunu hatırlatmaktadır. Bu figürlerin sanatsal işçiliği, dönemin estetik ve teknik becerilerinin bir göstergesidir.
Dionysos Kültü ve Tiyatral Bağlantılar:
Dionysos, şarap ve üzüm bağları yetiştiriciliği, doğurganlık ve bereket, çılgınlık ve kuralsızlık, tiyatro ve maske ile ilişkilendirilen bir tanrıdır. Arkeolojik bulgular, Konuralp'te de Dionysos adına düzenlenen festivallerin varlığını doğrulamaktadır. Dionysos, ikonografik temsillerinde sıklıkla aslanlarla birlikte veya aslan derisi giymiş olarak betimlenmiştir. Tiyatrolarda yer alan aslan figürleri, Dionysos'un güç ve etki sembolizmini vurgulamak amacıyla kullanılmış olabilir.
Sonuç:
Konuralp Antik Tiyatro'daki aslan ayağı figürleri, hem sanatsal hem de mitolojik açıdan büyük bir öneme sahiptir. Bu figürler, tiyatronun ve toplumun koruyucusu olarak görülmüş ve yapının sembolik değerini artırmıştır. Aslan figürleri, Roma'nın güçlü ve yenilmez doğasını yansıtırken, aynı zamanda Dionysos kültü ile olan ilişkisini de ortaya koymaktadır. Bu ikonografik seçim, tiyatroların ve burada sergilenen oyunların etkileyici ve güçlü doğasını pekiştirir, yapının kutsallık düzeyini artırarak korunma sağlama işlevi görür.
Comentarios