Prusias Kralları ve Helenistik Dönemde Diadema
- Zerrin Avan
- 16 Eyl
- 2 dakikada okunur
Güncelleme tarihi: 3 gün önce
Kraliyet
Yazan: Sanat Tarihçisi Zerrin Avan
Giriş
Günümüzde gözümüzde canlanan ihtişamlı taçlar, Helenistik krallar için pek geçerli değildir.
Prusias Kralları ve Helenistik Dönemde Diadema
Bu dönemin hükümdarları, klasik Yunan ile Mısır, Pers, Anadolu ve Mezopotamya kültürlerinin birleşiminden doğan bir gelenek içinde, daha sade egemenlik simgeleri kullanmışlardır. Özellikle Klasik Yunan’ın düşünce mirasıyla birleşen bu semboller, Roma dünyasına da aktarılmıştır.
Klasik Yunan şehir devletlerinde (özellikle Atina gibi demokrasilerde) krallık kurumu neredeyse yoktu. Başın süslenmesi denilince akla gelen şey, zafer çelengi (laurel wreath) idi. Helenistik kralların kullandıkları taç da, bu zafer çelenginden türeyen sade bir bant şeklindeydi.
Helenistik kralların en karakteristik egemenlik simgesi, günümüzde anlaşıldığı biçimde görkemli taçlar değil; alından arkaya bağlanan ince beyaz bir kumaş şerit olan diadema idi. Bu simge, Büyük İskender’den itibaren kraliyet alameti olarak benimsenmiş, Seleukoslar, Antigonidler, Attalid hanedanı ve Bithynia kralları gibi tüm Helenistik hükümdarlar tarafından kullanılmıştır.¹
Klasik Yunan dünyasında monarşi kurumu özellikle Atina gibi polis merkezlerinde yok olmuş, onun yerine demokrasi veya oligarşik yönetimler görülmüştü. Bu bağlamda, başa takılan başlıca simge, tanrılara adak veya atletizm ve tiyatro yarışmalarında verilen zafer çelengi (stephanos) idi.² Helenistik dönemde krallar, bu Yunanî geleneği kraliyet sembolizmiyle birleştirerek diademayı benimsediler. Böylece Helenistik kralların portrelerinde, görkemli mücevherli taçlar yerine, sadelikten gelen bir güç anlayışı vurgulandı.³
Diadema: Helenistik Kralların Tacı
Helenistik hükümdarların en yaygın egemenlik simgesi diadema idi.
Alından arkaya bağlanan beyaz bir şerit.
Büyük İskender’den itibaren kraliyet sembolü olarak benimsenmiş, Roma imparatorlarına kadar da kullanılmıştır.
Bu sade ama güçlü simge, hem Helenistik evrensel krallık iddiasını hem de Yunan zafer çelengi geleneğini devam ettirir.
Prusias Kralları
Prusias I (M.Ö. 230–182): Daha ağırbaşlı, sade bir diadema ile tasvir edilmiştir.
Prusias II (M.Ö. 182–149): Daha belirgin, hatta kimi zaman mücevherli görünümlü diadema ile betimlenir.
Görseldeki gravürde yer alan yazıya göre;
PRVSIA REX: "Rex" ile hem rahip hem kral statüsüne vurgu yapılıyor.
Bu farklılık, yalnızca kralların kişisel tercihlerini değil, aynı zamanda dönemin sanat anlayışındaki değişimleri de yansıtır.
Görsel Kaynak: Orsini’nin antik gümüş sikkelerdeki tasvirlerden kopya ettiği gravür.
Sonuç
Bu nedenle, Prusias ad Hypium’un kurucu kralları olan Prusias I ve II’nin sikkelerindeki portreler, Helenistik kraliyet ikonografisinin evrimini anlamak açısından önemli bir örnek teşkil eder. Gravür sanatçısı Fulvio Orsini’nin 16. yüzyılda yayımladığı Imagines Illustrium adlı eserinde, antik gümüş sikkelerden kopyalanmış bu kral portreleri yer almakta, günümüze kadar ikonografik bir köprü sunmaktadır.(4)
Dipnotlar
Boardman, J., The Greeks Overseas: Their Early Colonies and Trade, Thames & Hudson, London 1999, s. 247.
Burkert, W., Greek Religion, Harvard University Press, Cambridge 1985, s. 201.
Pollitt, J. J., Art in the Hellenistic Age, Cambridge University Press, Cambridge 1986, s. 45-47.
Orsini, F., Imagines Illustrium ex Antiquis Scriptoribus, Roma 1570.
Yorumlar