Pilavın Kökeni

Yazan: Zerrin Avan

Pilavın kökeni, tarih boyunca birçok kültürün mutfağında önemli bir yer edinmiş bir yemek olması nedeniyle net bir şekilde bir kültüre veya bölgeye atfedilemez. Ancak, temel malzemesi olan pirincin kökenine ve pilavın tarihi gelişimine bakarak, bu yemeğin Asya ve Orta Doğu kökenli olduğunu söylemek mümkündür.

Pirinç Pilavı (ai oluşturma)

Pirincin Kökeni

• Asya Kökeni: Pirinç, MÖ 10.000’den itibaren Güneydoğu Asya’da, özellikle Çin, Hindistan ve Tayland’da tarımı yapılan bir tahıldır. Çin’deki Yangtze Nehri Vadisi, pirincin tarımsal olarak ilk yetiştirildiği yerlerden biri olarak kabul edilir.

• Orta Doğu ve Akdeniz: Pirinç, Büyük İskender’in doğuya yaptığı seferler sayesinde Batı Asya ve Akdeniz bölgesine yayılmıştır. İran, pirinç tarımında ve pilav tariflerinin gelişiminde önemli bir merkez olmuştur.

MÖ. 285 yılından sonra, Büyük iskender'in biyografisini yazmış olan Aristobulus, Horasan, Irak ve Suriye'de, pirinç ekildiğinden söz eder. Çin etkisi ile MÖ. 2.yüzyılda, Batı Türkistan'daki Fergana bölgesinde de, pirinç ziraati yapılıyordu. Yine "Alman kültür bitkileri" adlı eseri ile, yeni bir araştırma sahası kurmuş olan ünlü Alman bilgini V. Hehn 'den beri, Yunanlıların pirinç manasına gelen oryza sözünün, Doğudan geldiği üzerinde herkesçe birleşilmiştir. (1)

Tuturgan - Tuturkan

Kaşgarlı Mahmud'a göre, 11. yüzyıl Türklerince, "tuturkan, pirinç ve döğülmüş pirinç'' demekti. Arpa suyu gibi pirinç suyu da, eski Türk tababetinde önem kazanmıştı. Yine Uygur yazılarında, "tuturkan aşı", yani

"pirinç aşı" veya yemeğinden de söz ediliyordu. Eski Mısır ve Kıpçak kültür çevrelerinde, süt ve pirinç ile pişirilmiş "sütlaç'' için ise, "butka" dendiğini, yine bu çağ kaynaklarından öğreniyoruz. (2)

"Tuturkan" yanısıra Farsça "Pirinç" veya "birinç" sözleri ise, Türkler arasında çok geç çağlarda, ancak 14 yüzyılda görülmeye başlanmıştır. (3)

Pirinç Tarlası

Pirincin pişirilme yöntemi

Pilav, pirincin pişirilme yöntemine bağlı olarak farklı kültürlerde gelişmiştir:

1. Hindistan: Hindistan mutfağındaki “pulao” veya “pilaf” kelimesi, pilavın erken biçimlerinden biridir. Baharatlar, et ve sebzelerle zenginleştirilmiş tarifler, burada gelişmiştir.

2. Orta Doğu: İran mutfağında “chelow” ve “polow” adı verilen pilav çeşitleri, sade veya safran gibi baharatlarla yapılan zengin pilav tariflerinin örnekleridir. Bugünkü modern pilav anlayışının Orta Doğu’dan yayıldığı düşünülmektedir.

3. Türk Mutfağı: Osmanlı İmparatorluğu döneminde pilav, saray mutfağında oldukça popüler olmuş ve Türk mutfağında sofistike bir yer edinmiştir. Osmanlı mutfağındaki pilavlar genellikle et, badem, kuş üzümü gibi malzemelerle zenginleştirilmiştir.

Orta Asya Mutfağı

Pilav, kökeni Asya mutfağına dayanan, tarihte uzun yolculuklara çıkan tüccarlar ve askerler tarafından pirincin kolayca taşınıp pişirilebilen bir ürün olmasıyla sıkça tercih edilen bir yemek olmuştur. Türk mutfağına da Orta Asya’dan gelerek yayılmış ve Osmanlı döneminde saray mutfağının vazgeçilmez yemekleri arasında yerini almıştır.

Döneminde Osmanlı Saray Mutfağı’nda yer bulan “Konuralp Pirinci,” Türkiye’nin en değerli pirinç türlerinden biridir. Halk arasında “kasaba pirinci” olarak bilinen bu özel pirinç, Düzce iline bağlı Konuralp beldesinde yetiştirilmekte ve coğrafi işaret tesciline sahiptir. Yerel halk tarafından büyük bir özenle yetiştirilen ve pişirilen Konuralp Pirinci, kendine özgü bir aromaya sahiptir. Bu aroma, pirinç pişirildiğinde belirgin bir şekilde hissedilir ve yemeklere özel bir tat katar.

Özel lezzet "Yufkalı Konuralp Pilavı"nı ev menünüze, "Konuralp Pirinci"ni alışveriş listenize ekleyin.

Pirinç, dünya mutfağının temel gıda maddelerinden biri olup, farklı çeşitleri ve pişirme teknikleriyle çok yönlü bir kullanım sunar. Aromatik yapısı ve nişasta içeriği, yemeklerde kıvam, tat ve dokuya katkıda bulunarak pilavdan tatlılara kadar geniş bir yelpazede yer almasını sağlar.

Dünyada Pilav Çeşitleri

• Asya: Japon mutfağındaki sade pirinç pilavı, Çin mutfağındaki kızarmış pilav (fried rice) ve Tayland mutfağındaki yapışkan pirinç.

• Orta Doğu ve Akdeniz: İran mutfağındaki safranlı pilav, Arap mutfağındaki kabsa.

• Türk Mutfağı: Bulgur pilavı, etli pilav, nohutlu pilav gibi birçok çeşit.

Pilav, Hindistan, İran, Orta Doğu ve Orta Asya gibi bölgelerden doğarak zamanla Akdeniz ve Avrupa mutfaklarına yayılmıştır. Günümüzde, farklı pişirme teknikleri ve malzemelerle dünya genelinde kültürel bir zenginlik haline gelmiştir.

bilgi@konuralpantikkent.com

---

1 - Bahaeddin Ögel, Türk Kültür Tarihine Giriş, 2.cilt, s.205

2 - Bahaeddin Ögel, Türk Kültür Tarihine Giriş, 2.cilt, s.206

3 - Bahaeddin Ögel, Türk Kültür Tarihine Giriş, 2.cilt, s.210