MELPOMENE; Esin Perisi, Tragedya ve Maske
- Zerrin Avan
- 19 Tem 2024
- 5 dakikada okunur
Güncelleme tarihi: 24 Oca
Yazan: Sanat Tarihçisi Zerrin Avan
Ne mutlu Müzlerin sevdiği kişiye...
Sanatsal ve kültürel yönlerinin altyapısını incelediğim (Prusias ad Hypium) Konuralp'in, önemli yapısı Konuralp Antik Tiyatro'nun; Dionysos kültü ile yakından ilişkili olduğu bölgede yapılan arkeolojik kazı verileriyle desteklenmektedir. Bu yazıda arkeolojik kazılarda tiyatro alanında gün yüzüne çıkarılan taban mozaiği "Aslanlı Mozaik"te tasvir edilen müzik aletlerinden kithara ve lir sembollerinden (müzik ve tiyatro) yola çıkarak tiyatroyu, tiyatro oyunlarında kullanılan maske figürünü mitoloji bağlamında ele alacağım. Bu bağlamda Apollon, ilham perileri Musalar (müzler), müzik, Dionysos onuruna yapılan şenlikler, lirin kraliçesi olarak tanınan aynı zamanda tragedyanın da esin perisi Melpomene, atribüleri lir ve maskeye değineceğim.
Yazılı kaynaklarda, Melpomene’nin adı ilk kez Hesiodos‘un Theogonia (Tanrıların Doğuşu) adlı eserinde geçer. Hesiodos, Musaları sıralarken onların farklı sanatsal alanlara esin verdiklerini belirtir ve Melpomene’yi trajedi ile ilişkilendirir. Sanatsal açıdan, Melpomene’nin bilinen en eski tasvirleri, MÖ. 5.yüzyıla ait seramik vazolar ve duvar süslemeleri üzerinde görülebilir. Aslanlı Taban Mozaiğinde betimlenen "Lir", antik Yunan’da müzikle ilişkilendirilen kutsal bir çalgı olup, Apollon tarafından icat edildiği ve daha sonra Musalara armağan edildiği söylenir. Apollon’un liderliğindeki Musalar, lir eşliğinde şarkılar söyleyerek tanrılara ve insanlara ilham verirlerdi. Esin perisi Melpomene’nin maske taşıması, onun yalnızca tragedyaya değil, aynı zamanda genel olarak şiirsel,müzik ve dramatik sanatlara da ilham verdiğini simgeler. Tiyatroda sergilenen "Tragedya" türü, antik Yunan tiyatrosunda hem sözlü hem de müzikal unsurlar barındırırdı. Trajedi oyunlarının önemli bölümleri koro tarafından şarkı şeklinde icra edilirdi ve bu şarkılar sıklıkla lir eşliğinde sunulurdu. Dolayısıyla, Melpomene’nin lir ile birlikte tasvir edilmesi de, tragedya sanatının müzikle bütünleşik yapısına bir göndermedir.
Aslanlı taban mozaiğinden bağımsız olarak esin perisi Melpomene, tragedya ve maske;
MELPOMENE; Müzik ve Lir, Tragedya ve Maske
Apollon ile Musaların Etkileşimi:
Yunan mitolojisinde, Musalar (Müzler), Zeus ile Mnemosyne’nin (Hafıza Tanrıçası) kızları olarak anılmaktadır. Apollon ise Musaların lideri ve koruyucusu konumundadır; Leto ile Zeus’un oğlu olarak doğan Apollon, tanrılar panteonunda önemli bir figürdür. Musalar, sıklıkla Apollon’un rehberliğinde bir koro şeklinde tasvir edilerek, tanrılara ithaf edilen kutlamalarda şarkı söyleyip dans eden ilham perileri olarak betimlenirler.
Üstte yer alan görseldeki eserde, trajedinin ilham perisi Melpomene; yere oturmuş, sol eliyle (lirik şiirin ilham perisi) Erato'nun şiir kitabına dokunmakta, diğer elinde ise bir maske tutayor. Melpomene; trajedinin ilham perisidir ve genellikle üzgün bir yüz ifadesiyle, trajik bir maskeyle tasvir edilir. Bu resimde Melpomene, ağırbaşlı ve ciddi bir ifadeyle elinde tuttuğu tiyatro maskesine bakarken resmedilişiyle tiyatro ve trajedi ile olan bağı vurgulanmaktadır.
Ressam Le Sueur tarafından, Paris'teki Hotel Lambert'in dolabı için yapılmış olan bu resim, ilham perileri müzlerden (Musalar) -Melpomene (trajedinin ilham perisi), Erato (lirik şiirin ilham perisi) ve Polyhymnia (kutsal şiirlerin ilham perisi)-yı tasvir etmektedir.
Louvre Müzesi - Paris'te sergilenen, Ressam Le Sueur'un eseri, her bir ilham perisinin kişiliğini ve sanatsal ilhamını yansıtan zarif ve düşünceli bir betimlemeye sahip. Bu resim, sanatçının, detaylara verdiği önemi ve figürlerin duygusal derinliğini yakalama konusundaki ustalığını gösterir. Renkler, figürlerin kıyafetleri ve arka plan ögeleri, her bir musanın temsil ettiği sanatsal disiplini ve duygusal tonu vurgulamak için dikkatlice seçilmiştir.
Apollon ve Müzlerin etkileşimi, sanatın ilham kaynakları olarak önemli bir bağlantıdır. Apollon, Müzlerin lideri olarak, sanatçılara, şairlere ve bilim insanlarına ilham vermeleri konusunda Müzlere rehberlik eder. Bu bağlamda, Apollon ve Müzler, birlikte sanatın ve bilimin koruyucuları ve ilham vericileri olarak anılırlar.
Apollon ve Müzlerin birlikte tasvir edildiği en ünlü tablolardan biri, Nicolas Poussin'in 1630-1635 yılları arasında yaptığı "Apollo and the Muses" (Apollon ve Müzler) adlı eserdir. Bu tablo, Apollon'u ve dokuz Müz'ü, Parnassus Dağı'nda bir arada gösterir. Bu eser, Apollon'un müzik, şiir ve sanatların tanrısı olarak önemini ve Müzlerin onun ilham perileri olarak rolünü vurgular. Sol tarafta Melpomene'yi havaya kaldırdığı elinde tuttuğu maskeyle görüyoruz.
Yunan Mitolojisinde, Parnassus Dağı, özellikle sanat ve edebiyatın ilham perileri olan Müzlerin yaşadığı ve koruduğu yer olarak bilinir. Ayrıca, tanrı Apollon'un da bu dağda Müzlerle birlikte yaşadığı söylenir. Antik Yunan'da, Parnassus Dağı'nın eteklerinde yer alan Delphi, Apollon Tapınağı'na ev sahipliği yapar.
Dokuz Müzden biri; Melpomene
Tragedyanın Esin Perisi, Müzik ve Lirin Kraliçesi, Maskeli Melpomene
Yunan mitolojisinde, adının anlamı “şarkıyla temsil etmek” (to represent in song) olan dokuz ilham perisinden (Musalar) biri olan Melpomene, trajedi türünün yaratıcısı olarak kabul edilmektedir. Sanat ikonografisinde, Melpomene genellikle bir elinde lir, diğer elinde ise trajedi maskesi taşıyan bir figür olarak betimlenir.
Mitolojik anlatılarda, Melpomene’nin lirin kraliçesi olarak anılması, onun müzik ve trajik edebiyat üzerindeki etkisinin bir göstergesidir. Efsaneye göre, şairlerin sanatsal başarı elde edebilmek için Melpomene’ye dua etmeleri gerekmektedir. Bu bağlamda, Melpomene hem trajik sanatın ilham perisi hem de yaratıcı sürecin yönlendiricisi olarak önemli bir rol üstlenir.
Şair Akenside'nin bir şiiri;
Lirin kraliçesi, inzivada
Pindus'un en güzel çiçekleri parlıyor,
Asma koltuğunu taçlandırmayı arzuluyor,
Ve defnenin çevresinde mersinler büyüyor;
Tellerin çeşitli gerilimlere uyum sağlıyor
Her zevke, her acıya,
Hangi ölümlü kabileler kanıtlamak için doğmuştu;
Ve tutkularımız düz bir şekilde yükselir veya düşer,
Rüzgarın buyurgan çağrısında olduğu gibi,
Okyanus kabarır, dalgalar hareket eder.
Gece yarısı uyuyan dünyayı dinlediğinde,
Bırak da duyayım, ey İlham Perisi, senin vakur fısıltılarını duyayım:
Sabah onun hoş kokulu esintilerini gönderdiğinde,
Havalı mırıltılarla açılan kulağıma dokunuyor.
AKENSIDE
Musalar
Parnassus’un İlham Perileri: Zeus’un Dokuz Kızı ve Onurlandırılan Krallar
Evleri Parnassus'ta olan İlham Perileri - Musalar, Zeus'un dokuz kız çocuğudur: Clio ve Euterpe, Thalia ve Melpomene, Terpsichore ve Erato, Polyhymnia ve Urania, en bilinen Calliope. Aralarında en tanınanı Calliope, çünkü saygı duyulan krallarla ilgileniyor. Zeus'un değer verdiği krallardan herhangi birinin diline ballı çiy döker ve Zeus'un kızı kralı onurlandırmış olurdu.
lham Perilerinin sayısını yazarlar genellikle her biri belirli bir işleve sahip olan dokuz tane olarak tanımlar, ancak görevleri farklılık gösterir. Calliope epik şiire başkanlık eder; Clio, tarih (ya da lir çalma); Euterpe, lirik şiir (veya trajedi ve flüt çalma); Melpomene, trajedi (veya lir çalma); Terpsikor, koro dansı (veya flüt çalma); Erato, aşk şiiri (ya da tanrılara ilahiler ve lir çalma); Çok ilahi, kutsal müzik (ya da dans); Urania, astronomi; Thalia, komedi.
Kalliope: Destan şiirlerinin ilham perisi.
Kleio: Tarihin ilham perisi.
Erato: Lirik şiirlerin ve aşk şiirlerinin ilham perisi.
Euterpe: Müzik ve lirik şiirlerin ilham perisi.
Melpomene: Trajedi ilham perisi.
Polyhymnia: İlahi şarkılar ve kutsal şiirlerin ilham perisi.
Terpsichore: Dans ve koral şarkıların ilham perisi.
Thalia: Komedi ve pastoral şiirlerin ilham perisi.
Urania: Astronomi ve astrolojinin ilham perisi.
Müzlerin ölümlülere bahşettiği kutsal armağanın doğası, genel ifadede; TATLI DİL, GÜZEL SÖZ, MÜZİK ve HUZURdur. Bu dünyaya Musalar ve Apollon'dan şarkıcılar ve lir çalanlar gelir, ancak krallar Zeus'tan gelir. Müzlerin dudaklarından akan kelimelerin sesi tatlıdır. Çünkü eğer birinin ruhunda yeni bir keder varsa ve sıkıntılı kalbi kederden kavrulmuşsa, o zaman Müzlerin hizmetkarı olan bir ozan, eski insanların ve Olimpos'ta evleri olan kutsanmış tanrıların gerçekleştirdiği görkemli başarılar hakkında bir ilahi söyler. Sıkıntı içindeki kişi, çok geçmeden acılarını unutur ve tanrıçaların bahşettiği armağan şarkı sayesinde çok çabuk ortadan kalkan dertlerinin hiçbirini hatırlamaz. Hatırlamaz ancak;
İlham Perileri isimleri "hatırlatıcılar" anlamına gelir. Başlangıçta kehanet gücüne sahip, daha sonra da ilham veren, suların akarken çıkardığı seslerden hayal edilen su ruhları oldular. Onlar kendi alanlarında üstündürler ve onlara meydan okumaya cesaret edenler yenilgi ve cezayla karşılaşırlar. Bu bakımdan sıklıkla ilişkilendirildikleri Apollon'a benzerler. Homeros'un "Muses ve Apollon'a İlahisi"'nde, büyük tanrı Apollon da onlarla birlikte anılır çünkü müzik, şiir ve sanat tanrısı olarak Apollon çoğu zaman Musaların ortağıdır.
Ne mutlu Müzlerin sevdiği kişiye...
Zerrin Avan
Комментарии