Konuralp; Tarihsel Gelişim - I. Prusias’ın (MÖ 228–182) hükümdarlığı
- Zerrin Avan
- 14 Tem
- 5 dakikada okunur
Güncelleme tarihi: 17 Tem
Yazan: Zerrin Avan, Sanat Tarihçisi
MÖ. 228–182
Bitinya Krallığı, I. Prusias’ın (MÖ 228–182) hükümdarlığı
Bitinya Krallığı’nın siyasal yükselişi, genellikle I. Prusias (MÖ 228–182) dönemiyle ilişkilendirilir. Hanedanın ilk büyük hükümdarı olarak kabul edilen I. Prusias, hem iç idarede istikrarı sağlamış hem de Roma Cumhuriyeti ve dönemin diğer Helenistik krallıklarıyla dengeli ve pragmatik ilişkiler geliştirmiştir. Onun hükümdarlığı süresince Bitinya, toprak bakımından en geniş sınırlarına ulaşmış ve bölgesel bir güç olarak siyasi ağırlığını artırmıştır. MÖ 182 yılında I. Prusias’ın ölümü üzerine taht, oğlu II. Prusias’a (MÖ 182–149) geçmiştir. “Avcı Prusias” olarak da bilinen bu hükümdar döneminde, Bitinya Krallığı Hellenistik dünyanın karmaşık diplomatik yapısı içerisinde etkin bir konumda kalmayı başarmış; böylece krallığın siyasal varlığı ve hanedanın sürekliliği güvence altına alınmıştır.
Bithynia, MÖ 2. yüzyıldan itibaren Roma’nın bölgedeki gücünün farkına vararak Roma ile yakın ilişkiler kurmaya başladı.
Roma’nın Anadolu’daki etkisinin artışıyla birlikte siyasi bağımsızlığını kaybetmiştir. Kuruluşu, genişlemesi ve Roma’ya bağlanmasıyla, Bithynia Krallığı, Anadolu’nun siyasi tarihinin önemli bir parçasıdır. Özellikle Nikomedia gibi şehirler, Bithynia’nın tarihindeki kalıcı miraslardan biridir.
I. Prusias’ın Hükümdarlığı (MÖ 228–182)
Siyasal ve Diplomatik Stratejiler
1. Bithynia Krallığı’nın Konsolidasyonu ve Genişlemesi:
I. Prusias, Bitinya tahtına çıktığında krallık hala bölgesel güçlerle kuşatılmış bir konumdaydı. Bitinya;
Sınırlı topraklara sahip,
Güneyde Galat tehdidi altında,
Güneybatıda Pergamon ve güneydoğuda Seleukoslar gibi büyük krallıkların gölgesinde,
kıyı kentlerinin henüz kontrol altına alınmadığı, bir geçiş bölgesi krallığıydı.
Onun temel başarısı, hem iç idarede merkezi otoriteyi güçlendirmesi hem de dış politikada dikkatli ve stratejik ittifaklarla krallığın varlığını güvence altına almasıdır. Bu dönemde Bitinya, toprak bakımından tarihsel olarak en geniş sınırlarına ulaşmıştır. (Kaynak: Polybios, Memnon)
Prusias ad Hypium, I. Prusias döneminde Bithynia Krallığı’nın bir şehriydi, ayrı bir bağımsız şehir devleti değildi. Kralın şehre adını vermesi, bu alan üzerindeki doğrudan egemenliğinin ve siyasi-mekansal prestijinin göstergesidir. Bu uygulama, Helenistik dönemde hükümdarların kendi siyasi gücünü vurgulamak için sıkça başvurduğu bir yöntemdi. Kendi adını bir şehre vermek, egemenliğin sembolik bir ilanıydı.
(Görseldeki gümüş paranın ön yüzünde I. Prusias'ın diademli portresi, arka yüzünde - Zeus Stratius duruyor, kraliyet adı ve asası üzerinde çelenk tutuyor; iç sol alanda, yıldırım ve monogram var)
2. Roma Cumhuriyeti ile Dengeli İlişkiler:
Prusias ad Hypium, konumu itibariyle askeri ve lojistik yolların kavşak noktasıydı. I. Prusias, yükselen bir süper güç olarak Roma Cumhuriyeti’nin farkındaydı ve Roma ile açık bir çatışmaya girmekten kaçınmıştır.
Kral I.Prusias, Özellikle Helenlerin koruyucusu” söylemiyle Roma karşısında duran ve savaşan Seleukos İmparatorluğu’nun 6. kralı
Antiochus III (M.Ö. 223 – M.Ö. 187)’ün (merkez bugünkü Antakya) Roma’ya karşı savaşı sırasında tarafsız kalmayı tercih etmiştir. Bu tarafsızlık, onun diplomatik esnekliğini ve krallığın çıkarlarını öncelediğini gösterir. (Bkz. Livy, Ab Urbe Condita)
3. Makedonya ile Akrabalık İttifakı:
Prusias, Makedonya Kralı V. Philip’in kız kardeşiyle evlenerek önemli bir politik evlilik gerçekleştirmiştir. Bu evlilik, Bithynia’nın Yunanistan’daki gelişmelere daha yakından müdahil olmasını sağlamış ve krallığın meşruiyetini Helenistik dünyada güçlendirmiştir. (Kaynak: Eutropius, Breviarium historiae Romanae)
4. Pergamon ile Rekabet ve Herakleia Seferi (MÖ 184/183):
Krallığının ilerleyen yıllarında, Pergamon Krallığı’nın (günümüzde Bergama, İzmir – Türkiye) genişlemesine karşı sert bir tutum sergilemiştir. Özellikle II. Eumenes (M.Ö. 197–159) ’e karşı başarısız bir girişimden sonra kuzeydoğuya yönelmiş ve Herakleia Pontike’ye askeri bir sefer düzenlemiştir. Ancak bu yayılma çabası, Roma’nın müttefiki olan Pergamon’un diplomatik gücü nedeniyle sınırlandırılmıştır. (Kaynak: Memnon)
5. Hannibal’e Sığınma Hakkı Tanıması:
En dikkat çekici diplomatik girişimlerinden biri, Roma’dan kaçan Kartacalı general Hannibal’i Bithynia’da koruma altına almasıdır. Ancak Roma’nın baskısı üzerine I. Prusias, Hannibal’in kaçmasına izin vermeyerek ihanet etmiş ve Hannibal kendi yaşamına son vermiştir (MÖ 183). Bu olay, Roma karşısında Bithynia’nın sınırlı manevra alanını ve Prusias’ın pragmatik diplomasi anlayışını göstermektedir. (Kaynak: Plutarkhos, Cornelius Nepos)
MÖ. 187
Makedonya Kralı Philip'in ölümünden sonra oğlu Perseus
Romalılara karşı savaş açan ve daha sonra Antiochus'a karşı Romalılara yardım eden Makedonya Kralı Philip'in ölümünden sonra oğlu Perseus (MÖ. 179-168), savaşa hazırlanan muazzam bir güçle Makedonya'da isyan etti. Çünkü Trakya kralı ve İlirya kralı Cotyn'in Gentians adında yardımcıları vardı. Asya kralı Eumenes, Kapadokya'nın Ariarathes'i, Suriye'nin Antiochus'u, Mısır'ın Ptolemy'si ve Numidia'nın Masinissa'sı Romalılara yardım ediyordu. Ancak Bithynia'lı I.Prusias, Perseus'un kız kardeşini karısı olarak almasına rağmen, her ikisine de adil davrandı. (Eutropius, Roma Tarihinin Özeti)
Bithynia Kralı I. Prusias (MÖ 228–182), siyasi ve diplomatik stratejilerle krallığını güçlendiren bir hükümdar olarak tanınır. Bu stratejilerden biri de Makedonya Krallığı ile ittifak oluşturmak amacıyla yapılan evliliğidir. Makedonya Krallığı, Hellenistik dönemde Ege ve Balkanlar’da önemli bir güç merkeziydi. Bu evlilik, Bithynia’nın bölgesel dengelerde daha güçlü bir konuma gelmesini hedefliyordu.
MÖ. 186
Bacchus Tapınma Törenleri Yasaklandı
MÖ. 186’da Bacchus Tapınma Törenleri Roma Senatosu tarafından yasaklandı ve yasal düzenlemeler yapıldı. Bu olay, Roma tarihinde oldukça önemli bir kırılmadır. MÖ. 186 yılında, Roma’da yeni kabul edilen Bacchus kültüne yönelik tutkulu tapınma törenleri sırasında binlerce Romalı yakalanmış ve bu durum kamu düzeni ile ahlaki değerler açısından ciddi bir tehdit olarak görülmüştür. Roma, gizli, yatay örgütlenmiş, merkezi olmayan dini topluluklardan hoşlanmazdı. Devlet denetimi dışında kalan bu kültler “isyancı potansiyel” olarak algılandı.
Gizemler Villası ise bir özel mülktü. Yani kamuya açık tapınak değil, özel bir villanın yemek/ayin odasıydı. Gerçek bir ayin değil de mitolojik/sanat temsili olarak yapılmış olabilir.
Görselde yer alan - Gizemler Villası - İtalya, Pompeii antik kenti - Dionysos’un gizemli kült ayinlerini betimleyen fresk. Bu duvar resimleri, Roma dini, inisiyasyon törenleri ve kadın kimliği üzerine eşsiz görsel belgeler sunar. Kimi sahnelerde müzik, dans, kırbaçlama, maskeler ve teatral jestler yer alır. M.S. 79’da Vezüv Yanardağı’nın patlamasıyla Pompeii kenti kül altında kaldı. Ancak Gizemler Villası, mükemmel şekilde korunmuş freskleriyle günümüze ulaşmıştır.
MÖ. 184 - 183
Bithynia kralı I.Prusias
Memnon'un aktardığına göre Pergamon Krallığı’nın önemli hükümdarlarından II. Eumenes’e karşı yaptığı savaşta umduğunu bulamayan Bithynia kralı I.Prusias, MÖ. 184/183 yılından itibaren yayılmacı politikasını krallığının kuzeydoğu istikametinde uygulamış; bu politika doğrultusunda Herekleia Pontike’ye saldırı düzenlemiştir.
II. Eumenes, Roma Cumhuriyeti ile güçlü ilişkiler kurarak Pergamon’un güvenliğini sağlamış ve Roma’nın bölgedeki etkisinden faydalanmıştır.
MÖ. 182
I.Prusias’ın MÖ. 182 yılında ölümü
Yine Memnon'a göre, I. Prusias ayağına aldığı bir darbeyle topal kalmış ve bu lakapla (ὁ χωλός = topal) anılarak kısa bir süre sonra MÖ. 182 yılında ölmüştür.
Lakabı ve ölümüne ilişkin bu detay, antik yazarların liderlerin fiziksel özelliklerini ve zayıflıklarını nasıl vurguladığını da göstermektedir.
MÖ. 182 – 149
II. Prusias Kral Oldu (MÖ. 182 – 149)
Kral I.Prusias (Prusias “Güneş” veya “Yaşlı”) Ölümü. I.Prusias, Roma’dan kaçan Kartacalı ünlü general Hannibal’i (MÖ 247 - MÖ 183) koruma altına aldı. Hannibal, İkinci Pön Savaşı’nda Kartaca’nın Roma’ya karşı verdiği mücadelenin ana figürüdür. Hannibal, Bithynia’da sürgünde yaşarken Roma’nın baskısıyla Prusias’ın ihanetine uğrayarak intihar etti. I.Prusias öldü ve yerine oğlu Prusias II geçti.
Prusias II (“Avcı Prusias”) tahta geçti ve babasının politikalarını devam ettirdi. Ancak o, babasına göre daha saldırgan ve ihtiraslı bir politika izledi.
Değerlendirme:
I. Prusias, Bithynia Krallığı’nın kurumsallaşma sürecinde merkezi bir rol oynamış; ittifaklar, tarafsızlık ve diplomatik esneklik gibi stratejilerle krallığın varlığını güvence altına almıştır. Onun döneminde Bitinya, bölgesel bir güç haline gelmiş ve Roma, Makedonya ve Pergamon gibi güçlü aktörler arasında denge politikası izleyerek ayakta kalmayı başarmıştır.
Yazan: Zerrin Avan
