I. Prusias ve Şehir Politikası

Konuralp. Kent.

Yazan: Sanat Tarihçisi Zerrin Avan

Giriş

Bithynia kralı Ziaelas'ın oğlu Bithynia kralı I. Prusias (ὁ χωλός) (MÖ 238 - 182), yalnızca askeri seferleriyle değil, aynı zamanda şehirleri imar etmesi ve kendi adıyla yeniden adlandırmasıyla da öne çıkmıştır. Bu yaklaşım, Hellenistik kralların “şehir kurma ve adlandırma siyaseti”nin tipik bir örneğidir. I. Prusias, fethettiği ya da imar ettiği kentlere kendi adını vererek (ör. Prusias ad Mare, Prusias ad Hypium) coğrafyanın kendisini adeta kendi kişiliğinin uzantısı hâline getirmiştir. Antik siyaset anlayışında, kralın varlığı krallığın bütünlüğünü temsil ederdi; kentlere kendi adını vermek, sikkelerde kendi ismini kullanmak, zaferleri ve lakaplarıyla anılmak…

Bütün bunlar, Bithynia’nın sınırlarının yalnızca coğrafi değil, aynı zamanda kişisel bir varlık olarak kralın şahsında sembolleşmesine yol açtı.

Prusias ad Mare (Kios → Gemlik)

• Antik kaynaklara göre, I. Prusias Kios (bugünkü Gemlik) kentini ele geçirerek Pergamon krallığına karşı kazandığı zafer sonrası Roma’nın da desteğiyle yeniden kurmuştur.

• Şehre kendi adını vererek “Prusias ad Mare” (Deniz kıyısındaki Prusias) olarak yeniden adlandırmıştır (Strabon, XII.4.3).

• Bu adlandırma, hem kendi gücünü ölümsüzleştirmek hem de Bithynia’nın Propontis kıyısındaki stratejik hakimiyetini göstermek amacı taşır.

Prusias ad Hypium (Kieros → Konuralp / Düzce)

• Memnon ve Bizanslı Stephanos’a göre, Hypios Irmağı (Melen Çayı) yakınındaki Kieros kenti, I. Prusias tarafından ele geçirilmiş ve yeniden imar edilmiştir.

• Şehir bundan sonra kralın adıyla “Prusias ad Hypium” (Hypios Irmağı kıyısındaki Prusias) olarak anılmıştır. (Stephanos Byzantios, s.v. Προυσιάς)

• Konuralp, Karadeniz’e açılan yollar üzerinde stratejik bir konuma sahipti ve Bithynia’nın kuzeydoğu sınırını güvence altına almak için önemliydi.

I. Prusias, çıkardığı sikkelerde kendi ismini (ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΠΡΟΥΣΙΟΥ) kullandı. Böylece kral, hem tanrıların dünyasıyla özdeşleşiyor, hem de ekonomik hayatın her aşamasında kendi adını dolaşıma sokuyordu. Halk, her alışverişte kralın adını okuyor ve bu ad, günlük hayatın bir parçası oluyordu.

Prusias I, Greek (r. 238 -182 BCE) - Photo © President and Fellows of Harvard College

Görseldeki sikke Bithynia Krallığı dönemine ait bronz bir sikke örneğidir.

ÖN YÜZ: Sol tarafta zorlukla seçilebilen, sağa dönük bir baş figürü var. Bu tip sikkelerde genellikle kralın idealize edilmiş bir portresi bulunur. Başın çevresi aşınmış ama başın üst kısmında saç bukleleri seçilebiliyor. ARKA YÜZ: Çapraz bir çelenk ya da dal motifleriyle çevrili alan dikkat çekiyor. Bu, genellikle çelenk içinde yazıt (ör. “ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΠΡΟΥΣΙΟΥ” = “Kral Prusias’ın”) . Çelenk, hem zafer hem de kraliyet meşruiyetini temsil eder. Yazı aşınma nedeniyle okunamıyor ama benzer tiplerde kralın adı mutlaka bu çelenk içinde yazılmıştır.

---

Nikomedeia (İzmit)

• Nikomedeia, aslında Bithynia kralı I. Nikomedes tarafından kurulmuştu (MÖ 264 civarı). Ancak I. Prusias döneminde de krallığın başlıca yönetim merkezlerinden biri olmaya devam etti.

• Strabon, Nikomedeia’nın Marmara Denizi kıyısında önemli bir liman kenti olduğunu ve Bithynia’nın başkent işlevi gördüğünü vurgular. (Strabon, XII.4.2)

• Prusias’ın bu şehri kullanması, Bithynia’nın Batı Anadolu ticareti ve Roma ile ilişkilerinde stratejik bir rol oynamıştır.

Şehir Adlandırma Siyaseti

Hellenistik dönemde kralların kendi adlarını şehirlere vermeleri, meşruiyet, prestij ve propaganda aracıydı. I. Prusias da aynı geleneği sürdürerek hem fethettiği şehirleri kendi adını taşıyan merkezlere dönüştürmüş, hem de krallığının sınırlarını “kendi şahsında sembolleştirmiştir”. Böylece Bithynia topraklarında iki büyük şehir (Prusias ad Mare ve Prusias ad Hypium) onun adıyla ölümsüzleşmiştir.

I. Prusias, Bithynia’nın siyasi ve kültürel kimliğini şehirler üzerinden inşa etmiştir.

• Batıda Prusias ad Mare (Gemlik), deniz ticaretine hâkimiyetini;

• Doğuda Prusias ad Hypium (Konuralp), kuzeydoğu sınır güvenliğini;

• Ortada ise Nikomedeia, merkezi idari yapıyı temsil etmiştir.

Bu nedenle I. Prusias dönemi, yalnızca askeri bir mücadele değil, aynı zamanda şehirleşme ve adlandırma siyaseti ile de karakterize edilir.

bilgi@konuralpantikkent.com

---

Kaynakça

• Strabon, Geographika, XII.4.2–3.

• Memnon, History of Heracleia, frag. 21–22 (FGrHist 434).

• Stephanos Byzantios, Ethnika, s.v. Προυσιάς.

• Hansen, E. V. (1971). The Attalids of Pergamon. Ithaca: Cornell University Press.

• Gruen, E. S. (1984). The Hellenistic World and the Coming of Rome. Berkeley: University of California Press.